A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | W | Y | Z
ilość haseł : 54
A
awers
główna strona monety lub medalu, na której widnieją „dane” emitenta. Bywa na niej portret, imię lub herb emitenta . W przypadku współczesnych monet polskich awersem jest strona z godłem państwa. Na banknotach strona główna zawierać musi nazwę emitenta i podpisy odpowiedzialnych osób. / źródło : NBP/
B
brakteat
moneta wybijana jednostronnie z cienkiej blaszki (od łac. bractea – blaszka). Stempel odciśnięty wypukło na awersie pojawiał się jako wklęsły (negatyw) na rewersie.
brązal
stop brązu z aluminium.
C
cekin
(wł. zecchino [dzekˈkiːno]) – złota moneta włoska bita od XIII wieku w Wenecji . Jedna z najstarszych monet złotych Europy średniowiecznej.
Bita w praktycznie niezmienionym wyglądzie od 1284 aż do końca suwerenności Wenecji (1797) . Co ciekawe bita ze złota w najwyższej osiągalnej technicznie w tamtym czasie , próbie 990. Moneta stanowiła wzorzec dla późniejszego dukata . Na rewersie umieszczano wizerunek Chrystusa w mandorli z inskrypcją SIT T(ibi) XPE (=Christus) DAT(us) Q(uem) TU REGIS ISTE DUCATUS . Awers przedstawiał postać klęczącego doży, odbierającego od patrona Republiki – świętego Marka, wenecki sztandar (gonfalon). Moeneta bez wybitej daty , datowanie cekinów umożliwia imię aktualnego doży umieszczane w awersowej legendzie.
Moneta była popularnym środkiem płatniczym w basenie śródziemnomorskim, na Bałkanach, a wskutek tego i w całym Imperium Osmańskim. Zachowując ogólny wzorzec wenecki, zyskała też naśladownictwa w państwach krzyżowców (m.in. u joannitów na Rodos).
czworak
moneta srebrna wartości 4 groszy bita po raz pierwszy przez Zygmunta Augusta . Monety wartości 4 groszy srebrnych / złotówka / bite były również za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
D
denar
dawna moneta srebrna . Po raz pierwszy wybita w Rzymie około 200 lat p.n.e . W Polsce bite od czasów Bolesława Chrobrego . Pierwsze bicie denarów przypisane dotąd Mieszkowi I w rzeczywistości bite były przez Mieszka II.
dinar
Dawna złota moneta arabska. Wybijano ją w VII-XV w., używano głównie w handlu międzynarodowym.
donatywa
(od łaciny donatio – darowizna, dar) – charakterystyczne dla I Rzeczypospolitej złote o wartości od 1,5 do nawet 100 dukatów lub srebrne o masie talara lub jego wielokrotności, bite okazjonalnie w darze dla władców i innych ważnych osobistości przez bogate miasta jak Gdańsk , Bydgoszcz , Toruń . Najsłynniejsza donatywa polska to 100 dukatówka z 1621 roku wybita w mennicy bydgoskiej . Jest to obecnie najdroższa moneta polska / około 2,8 mln dolarów / .
drachma
(stgr. δραχμή drachmḗ od dratchomai – chwytam wikipedia ) – podstawowa moneta srebrna w starożytnej Grecji . Rozpowszechniona też w państwach Azji Mniejszej i w części starożytnego Bliskiego Wschodu (m.in. Syria, Egipt) oraz w Kartaginie; jako podstawowa jednostka monetarna emitowana również w Grecji nowożytnej (od 1832 do 2002 r.). W wiekach starożytnych była monetą równie powszechną jak rzymski denar .
dukat
złota moneta wagi około 3,4-3,5 g
dwojak
moneta polska równa 2 groszom , bita ze srebra . Pierwszy raz wybita przez króla Zygmunta Augusta .
E
efekt kątowy
Zabezpieczenie polegające na wprowadzeniu w ornament rysunku, który jest widoczny pod odpowiednio dobranym kątem obserwacji. Np w monetach bulionowych Britannia widoczne 2 różne rysunki pod różnymi kątami patrzenia / trójząb i kłódka /.
efraimek
potocznie nazywane fałszywe monety polskie Augusta III Sasa , bite w mennicy w Lipsku przez przedsiębiorcę o nazwisku EFRAIM . Zawierały one zaniżoną stopę srebra . W ten sposób król Fryderyk II ratował swój budżet osłabiony wojnami , na szkodę państwa polskiego.
https://zbierajmymonety.blogspot.com/2013/03/efraimki.html
F
floren
złota moneta o wadze 3,5 g , bita przez Florencję od 1252 roku. Floren był pierwowzorem późniejszego dukata popularnego w całej Europie .
folis
późnorzymska moneta z brązu, bita również w Bizancjum i mająca późniejsze liczne naśladownictwa oraz pochodne w różnych państwach europejskich i arabskich. Nazwa pochodzi od mieszka, sakiewki, w której pierwotnie noszono zapieczętowane drobne monety brązowe lub miedziane o ustalonej wadze bądź wartości. Spełniała ona wygodnie rolę monety obrachunkowej w czasach późnego cesarstwa.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Follis
G
grading
” wikipedia – stopniowanie, szacowanie, określanie kategorii stopnia, stanu zachowania numizmatu (monety) lub banknotu. Monetę wkłada się do plastikowego pudełka, zwanego slabem . Przy ocenie monety używana jest tzw. skala Sheldona (zapoczątkowana w USA) posługuje się ocenami od 1 do 70, gdzie 70 oznacza perfekcyjny stan zachowania, podczas gdy 1 przypisana jest dla niemal nierozpoznawalnego ze względu na swój stan zachowania numizmatu .
Na świecie istnieje kilka liczących się firm gradingowych, np. Professional Coin Grading Service (PCGS), Numismatic Guaranty Corporation (NGC), American Numismatic Association Certification Service (ANACS) oraz Independent Coin Graders (ICG). Polskie firmy gradingujące: Krakowski Salon Numizmatyczny Gibon (Gibon – Grading), Gliwickie Centrum Numizmatyczne (GCN ECC), Polskie Centrum Gradingu (PCG), DGG GRADING. Mankamentami firm gradingowych , zdarzające się pomyłki przy określeniu oryginalności monet, nagminne zawyżanie stanu. Kolejnym problemem jest fakt, że monety kolekcjonerskie bite stemplem lustrzanym, są oceniane często na najwyższą skale, która nie zawsze wiąże się ze stanem zachowania monet, które posiadają np. patynę. Grading monet to usługa coraz bardziej popularna, gdyż monety ocenione przez firmy profesjonalnie zajmujące się tą dziedziną osiągają wyższe ceny na aukcjach , wysyłką i zabezpieczeniem monet do podróży zajmuje się wiele polskich sklepów numizmatycznych, które odgrywają rolę pośrednika.
Monety poddane ekspertyzie pakowane są w tak zwane slaby, na których znajduje się logo firmy, kod kreskowy oraz hologram. Tak chronione numizmaty zapewniają większą autentyczność, zwłaszcza podczas większych aukcji w domach aukcyjnych ” .
grosz
Moneta, dawniej srebrna , później bita z metali nieszlachetnych. Nazwa pochodzi od słowa (grossus-gruby) oznaczała monetę znacznej wartości.
grzywna
(łac.marca – jednostka masy używana w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi oraz jednostka płatnicza. Jedna grzywna mennicza polska oznaczała masę około połowy funta karolińskiego (połowa 367 g – ok. 183,5 g; II poł. XI w.).
https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzywna_(jednostka_miar)
H
halerz
srebrna moneta , po raz pierwszy wybita w szwabskim mieście Hall. Pierwsze halerzy przedstawiały krzyż i dłoń. . Rodzaj monety szybko rozprzestrzenił się w mennictwie innych ziem Rzeszy Niemieckiej jako moneta drobna, głównie jako ½ denara. Obecnie używane są w systemie monetarnym Czech (1/100 korony czeskiej) .
J
justowanie , justunek
Ślady po np pilnikach na dawnych monetach srebrnych i złotych , najczęściej na krawędziach , wykonane w mennicy celem doprowadzenia wagi monety do przewidzianych standardów bicia . Justunek nie ma wpływu na stan zachowania monety , ale może ze względów estetycznych obniżyć wartość numizmatu .
K
klipa
(z języka szweckiego klippa – obcinać [nożycami]) – moneta nieokrągła np w kształcie rombu , kwadratowa , sześciokątna , ośmiokątna.
WIKIPEDIA – „Pierwsze klipy (w Skandynawii zwane klippingami) miał szerzej wprowadzić do obiegu duński Chrystian II (1513–1523), wskutek tego kpiąco nazywany „królem Klippingiem” (albo Glippingiem)[1]. W XVI wieku postać klipy miały przede wszystkim monety miedziane (brązowe) i srebrne bite pośpiesznie podczas wojen (np. w Prusach w 1519 r.) lub w sytuacji oblężenia – np. Wiednia przez Turków (1529) czy w czasie sześciu oblężeń niderlandzkiej Bredy. Dlatego częstokroć zwane były również „pieniądzem (bądź monetą) oblężniczym”. W Anglii najobficiej wypuszczano je podczas wojny domowej w latach 1642–1649 (znane tam jako obsidional money lub siege-pieces): w Newark (najpospolitsze na rynku numizmatycznym), Carlisle, Pontefract, Colchester (najrzadsze) i Scarborough[2]. We Włoszech pod nazwą patacca znane były ośmiokątne, jednostronne klipy srebrne o wadze 4,36 g i nieznanej wartości nominalnej, wybite podczas oblężenia Cremony w 1526 r.[3]
W okresie międzywojennym również w Polsce wydano w tej formie monety próbne. Klipami były też liczne monety zastępcze z lat 1916–1921, którym tę postać nadawano i dla łatwego odróżnienia od monety oficjalnej (państwowej). Obecnie Mennica Polska wytwarza klipy kolekcjonerskie o nakładzie wynoszącym 20–100 tys. sztuk.”
kontrmarka
Kontrmarki mincerskie były wykonane w formie stempla do kontrasygnatury (kontrmarki) na monetach , jako sposób na zalegalizowanie obiegu obcej monety w innym kraju . Kontrmarek na zużytych monetach używali również właściciele ziemscy do rozliczania np. prac polowych w swoich majątkach .
https://allegro.pl/artykul/kontrmarki-i-punce-na-monetach-eyrYy8z5MuZ
http://blognumizmatyczny.pl/2020/02/03/zetony-dominialne-z-kontrmarkami/
krajcar
krajcar/grajcar – srebrna moneta . Bita od XIII wieku początkowo w Tyrolu. Od XVI wieku moneta zdawkowa w krajach habsburskich (równa 1/60 złotego reńskiego, w latach 1857–1892 1/100 reńskiego).
Polska nazwa monety była spolszczeniem niemieckiego określenia tego pieniądza – Kreuzer (dawniej Creutzer), które z kolei nawiązywało do wizerunku krzyża (niem. Kreuz), jaki pojawił się na pierwszych tego typu monetach.
Srebrna moneta równa 20 krajcarom nazywana była „Cwancygier” (niem. Zwanziger). Była w obiegu w latach 1754–1872 na terenie Cesarstwa Austriackiego.
W Polsce bite np. w latach 1615-1618 tzw . trzykrucierzówki = 3 krajcarom w przybliżeniu = 1,5 grosza . Monety bite dla potrzeb handlu nadgranicznego ze Śląskiem . Emisji zaniechano w 1618 roku ze względu na małą popularność nominału wśród ludności.
kwartnik
srebrna moneta wartości pół grosza, 8 denarów lub 16 oboli . Bita w średniowieczu od końca XIII w. na Śląsku , w Wielkopolsce , Królestwie Polskim , Pomorzu Zachodnim i Zakonie Krzyżackim.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwartnik
L
lustrzanka
moneta bita polerowanym stemplem / stemplem lustrzanym / do uzyskania efektu lustra . Najczęściej efekt ten występuje w tle monety , pozostałe elementy są matowe .
M
mennica
oficjalne miejsce produkcji monet, medali i żetonów oraz stempli do ich wykonywania np. Mennica Polska S.A. emitująca monety obiegowe i kolekcjonerskie przede wszystkim dla Rzeczpospolitej Polskiej ale również na zlecenie państw trzecich : Dominikany , Armenii , Ukrainy i Cypru.
W przeszłości istniały również mennice miejskie np. gdańska , toruńska , bydgoska it. bijące oficjalną monetę państwa , często z elementami charakterystycznymi dla danych miast jak herb , wizerunek miasta .
moletowanie
wyciskanie wzoru na obrzeżu/rancie np. monety . 5 złotych ma moletowany rant nieregularnie tzn. rant/bok monety posiada nieregularne rozmieszczone paski/ząbki
monety bulionowe
to monety inwestycyjne , wykonane z metali szlachetnych / srebro , złoto , platyna , pallad/ . Monety bite na lokatę kapitału . Monety tego typu często nie mają podanej wartości nominalnej / dolar złoty itd. / , lecz podana jest zawartość kruszcu , próba metalu . Emisje nie mają limitu , bite w miarę potrzeb rynku .
monety bulionowe wikipedia
moneta zdawkowa
moneta o niskim nominale , obecnie np 1 grosz , 2 grosze itd .
N
numizmatyka
nauka pomocnicza historii (i archeologii) zajmująca się badaniem środków płatniczych jak np monety , w powiązaniu z tłem historycznym , politycznym , ekonomicznym , geograficznym , kulturowym , artystycznym i technicznym .
nordic gold NG
stopu metalów składającego się z 89% miedzi (Cu), 5% cynku (Zn), 5% aluminium (Al) oraz 1% cyny (Sn). Swoją nazwę zawdzięcza kolorowi przypominającemu złoto. Wykorzystywany jest przez NBP np. w okolicznościowych dwuzłotówkach.
O
obol
drobna moneta srebrna , równowartość 1/2 denara
ort
moneta srebrna bita w Polsce od XVII do XVIII wieku równowartość 1/4 talara .
W Polsce po raz pierwszy wprowadzony w mennicy Gdańskiej w 1608 roku za panowania Zygmunta III Wazy .
P
parwus
był na ziemiach polskich nominałem bitym bardzo krótko . Pojawił się jako niższy stopień systemu groszowego wprowadzonego przez Wacława II. Stanowił równowartość 1/12 grosza praskiego i wzorowany był na włoskiej parvi. Gatunek ten napłynął w niewielkich ilościach z Czech, a obok tego – być może – wyprodukowano go w jakiejś liczbie również lokalnie.
W Czechach już w 1327 r. parwusy zostały zastąpione przez halerze. Ich zanik na ziemiach polskich wiąże się zapewne z tym samym okresem.
pieniądz zastępczy
znak pieniężny wydawany przez osoby lub organizacje inne, niż uprawnione do tego instytucje państwowe lub banki emitujące oficjalną walutę .
Pieniądz zastępczy miały na celu doraźne zapobieżenie brakom środków płatniczych lub pewnych jego nominałów w obiegu .
portugał
Portugał był złotą monetą o równowartości 10 dukatów. Z reguły miał masę 35,73 grama i był wykonany ze złota próby 967. Nazwa tego gatunku pieniądza związana była z Portugalią . Portugały w Polsce bito za czasów Stefana Batorego , Zygmunta III , Władysława IV i Jana II Kazimierza .
półtorak
srebrna moneta o wartości półtora grosza bita w Rzeczypospolitej Obojga Narodów za czasów Zygmunta III i Jana Kazimierza. Istniały również próby wprowadzenia tego rodzaju monety za panowania Augusta III .
Półtorak obok trzykrucierzówki, pojawiające się po raz pierwszy za panowania Zygmunta III Wazy, były monetami powstałymi dla potrzeb handlu nadgranicznego, w którym dawał się zwłaszcza odczuć brak gatunku pośredniego pomiędzy groszem a trojakiem.
puło
małe monety miedziane o masie ok. 1,25 grama , pełniące funkcję jednostek podrzędnych, niemające precedensu w systemie monetarnym Korony, a co za tym idzie niewymienialne na monetę koronną.
„Moneta stanowiła swoisty fenomen w XIV w. systemie monetarnym I Rzeczypospolitej. We wszystkich krajach Europy Zachodniej miedź nie była w tym okresie kruszcem menniczym. Na Rusi najprawdopodobniej monety miedziane były potrzebne w relacjach handlowych z Cesarstwem Wschodnim, gdzie srebro już wtedy prawie całkiem nie było wykorzystywane w mennictwie, które było zdominowane przez złoto i właśnie miedź. Można więc postawić tezę, że miedziane puło było zapożyczeniem z orientalnych systemów monetarnych, zarówno bizantyjskiego, jak i arabskiego czy tatarskiego. Zapożyczenie dotyczyło jednak tylko wykorzystywanego metalu, gdyż stemple do bicia puła przyjęto w całości z Zachodu.
Objęcie władzy przez Władysława II Jagiełłę przyniosło stopniowe zniesienie odrębności Rusi, co w efekcie doprowadziło do rezygnacji z bicia puła w 1388 r.”
WIKIPEDIA
R
rant monety
/ rand – z jęz. niem. brzeg , krawędź , kant / – obrzeże monety , medalu . Rant może być gładki , karbowany /skośnie , prostopadle / , ornamentowy / zdobiony np symbolem liści / oraz napisowy / napis wklęsły lub wypukły /
rewers
odwrotna w stosunku do awersu strona monety lub banknotu, zawierająca przeważnie mniej ważne informacje – rozmaite motywy ikonograficzne, np. budowle, popiersia sławnych ludzi, itd. / źródło : NBP/
S
skojec
średniowieczna m.in niemiecka jednostka monetarna lub jednostka masy, używana również na ziemiach polskich.
Równa 1/24 grzywny :
- 1 skojec = 30 fenigów
- 1 wiardunek = 6 skojców
- 1 skojec = 2 grosze.
W historii systemów monetarnych skojec , nie miał postaci monety, był jedynie wielkością obrachunkową . Jednak czasami bito monety o wartości ćwierćskojca (kwartniki) na Śląsku , również w państwie krzyżackim w latach (1380–1382) – bito półskojce, odpowiadające groszom.
W dobie gatunkowych systemów monetarnych skojec nigdy nie miał postaci monety, bito jednak na Śląsku ćwierćskojce (kwartniki), a w państwie krzyżackim krótkotrwale (1380–1382) – półskojce, odpowiadające groszom.
W XX w. skojec przez krótki czas (1918–1922) był zdawkową monetą Litwy, równą 1/100 złotego litewskiego albo niemieckiemu fenigowi.
stanislador
inaczej zwany suwerenem – złota moneta polska z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego wartości 3 dukatów . W 1794 roku wybito monety wartości 1 stanisladora= 3 dukatom i 1/2 stanisladora=1,5 dukata.
stan zachowania banknotów
| UNC (Uncirculated) | I | Stan bankowy (nieobiegowy) Banknot nie ma najmniejszych śladów obiegu, zachowany perfekcyjnie. Rogi muszą być ostre. Banknot z oryginalnym połyskiem |
| -UNC | – I | Stan bankowy Banknot nie ma najmniejszych śladów obiegu. Jedyną wadą banknotu są minimalnie zaokrąglone rogi. Banknot z oryginalnym połyskiem |
| AU (About UNC) (XF/UNC) | I / II | Stan prawie „nieobiegowy”Banknot z minimalnymi śladami obiegu – prawie bankowy (ślad w postaci lekkiego zagięcia przy dolnej lub bocznej krawędzi – pozostałość po liczeniu banknotów w banku, lub jedno słabe zgięcie w środku /ale nigdy oba jednocześnie/). Banknot czysty, z oryginalnym połyskiem |
| XF/EF | II | Stan piękny Banknot z niewielkimi śladami obiegu. Nie więcej niż 3 lekkie zgięcia lub 1 mocne. Rogi z minimalnymi śladami zużycia. Banknot czysty, z oryginalnym połyskiem. Minimalne ślady zabrudzeń na krawędziach |
| VF (Very Fine) | III | Stan bardzo dobry Banknot z nieco większymi śladami obiegu, choć był w nim stosunkowo krótko. Banknot może mieć ślady po złożeniach (nie więcej niż dwóch), ale zachowuje sztywność. Dopuszczalne minimalne przybrudzenie krawędzi. Rogi nie są ostre, ale nie są też w pełni zaokrąglone. Bez rozerwań na rysunku (mogą być małe rozerwania na niezadrukowanym polu otaczającym rysunek) |
| F (Fine) | IV | Stan dobry Banknot z wyraźnymi śladami obiegu, z wieloma zgięciami i załamaniami. Może być przybrudzony, ale kolory nie mogą być wyblakłe. Dopuszcza się kilka śladów po złożeniach, ale bez centralnej dziurki spowodowanej zginaniem. Minimalne naddarcia są dopuszczalne, ale nie mogą one dochodzić do rysunku |
| VG (Very Good) | V | Stan dostateczny Banknot był długo w obiegu. Rogi są zaokrąglone, naddarcia mogą w kilku miejscach dochodzić do rysunku, mogą wystąpić odbarwienia i zabrudzenia papieru, może być mała dziurka na środku (od zginania). Dopuszczalne są niewielkie ubytki marginesów lub rogów. Mogą też być dziurki od zszywacza, którym były spięte banknoty |
| G (Good) | VI | Stan słaby Banknot, na którym widać znaczne ślady zużycia w obiegu. Wielokrotnie składany, zaginany, odbarwienia (kolory wyblakłe) i ewentualnie plamy. Marginesy pozadzierane, ale banknot pozostaje czytelny. Mogą występować napisy i rysunki. Niewielkie ubytki papieru |
| FAIR | VI / VII | Banknot bardzo zniszczony, ze sporymi ubytkami papieru, zabrudzeniami i naddarciami. Spore ubytki krawędzi banknotu – zwłaszcza rogów |
| P (Poor) | VII | Stan zły Banknot z bardzo dużymi zniszczeniami, wręcz zniszczony. Częściowo nieczytelny. Fragmenty, zwłaszcza przy rogach – urwane. Posklejany, z dużymi ubytkami papieru lub dziurami, rozerwaniami |
stan zachowania monet
Stan I (menniczy)
Moneta nie była w obiegu , bez śladów użytkowania , defektów , śladów czyszczenia .
Stan II ( znakomity )
Moneta z minimalnym śladami użytkowania , wprowadzone do obiegu , ale wycofane przed pojawieniem się charakterystycznych wytarć i zarysowań.
Stan III (bardzo dobry )
Monety obiegowe z małym stopniem zużycia, bez większych uszkodzeń , wszystkie legendy czytelne , połysk tła , lekkie wytarcia wyższych elementów .
Stan IV ( dobry )
Monety ze znacznymi śladami zużycia , duże wytarcia rysunku najwyższych elementów , lecz moneta całkowicie czytelna , tło miejscowo połyskowe .
Stan V (dość dobry)
Monety o dużym stopniu zużycia , ale umożliwiające identyfikację monety . Legendy i rysunki czytelne , miejscami duże przetarcia , tło bez połysku .
Stan VI (słaby)
Monety o dużym stopniu zużycia , ale umożliwiające identyfikację monety , roku wybicia , stopnia rzadkości . Legendy i rysunki dużymi fragmentami nieczytelne , uszkodzenia . brak możliwości określenia odmiany napisowej .
Stan VII (zły)
Monety w bardzo złym stanie uniemożliwiającym jednoznacznie identyfikację monety , roku wybicia , stopnia rzadkości . Legendy i rysunki nieczytelne , duże uszkodzenia .
W praktyce monety wartościowe dla kolekcjonerów obejmują stany zachowania od I do IV . Większość monet dostępnych na rynku z przed XVIII wieku to monety ze stanu III-IV . Monety rzadkie , bardzo wartościowe nie będą ujmą w zbiorze nawet w stanie zachowania V-VI .
skala Sheldona – stan zachowania numizmatów
Zapoczątkowana w USA , posługuje się ocenami od 1 do 70, gdzie 70 oznacza perfekcyjny stan zachowania, podczas gdy 1 przypisana jest dla niemal nierozpoznawalnego ze względu na swój stan zachowania numizmatu.
stempel lustrzany
technika bicia monet stemplem , w którym np tło jest polerowane do uzyskania efektu lustra . Jednocześnie pozostałe elementy wypukłe są matowe . Ze względu na delikatność powierzchni , monety takie umieszczane są w specjalnych plastikowych kapslach.
stopa mennicza
mennicza ilość monet danego gatunku wybijanych z określonej jednostki wagowej kruszcu. Im większa jest ta ilość, tym wyższa stopa, a monety lżejsze i mniejsza ich wartość / NBP/ .
stopnie rzadkości monet
W Polsce dla określenia stopnia rzadkości monety , najczęściej posługujemy się klasyfikacją opracowaną przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896)
– – powyżej 400 001 szt.
R – 80 001-400 000 szt.
R1 – 15 001 – 80 000 szt.
R2 – 3 001 – 15 000 szt.
R3 – 601 – 3 000 szt.
R4 – 121 – 600 szt.
R5 – 26-120 szt.
R6 – 7-25 szt.
R7 – 4-6 – szt.
R8 – 2-3 znane egzemplarze
RR – unikat , moneta znana tylko w 1 egzemplarzu
szeląg
nazwa pochodzi od niem. Schillinga . To dawna moneta srebrna lub miedziana bita początkowo od roku 1372 w Nadrenii . Później pojawia się również w innych krajach.
W Polsce najbardziej rozpowszechnione w postaci miedzianej w XVII wieku za czasów panowania Jana Kazimierza pod postacią szelągów / „boratynek”.
szóstak
srebrna moneta równa 6 groszom bita w Polsce i na Litwie w latach 1528-1795 .
Monety wybijane w różnych mennicach w tym : Bydgoszczy , Toruniu , Gdańsku , Krakowie , Elblągu , Malborku , Lublinie , Poznaniu , Lwowie , Warszawie , Grodnie , Lipsku , Wschowie , Wilnie.
T
talar
duża moneta srebrna o znacznej wartości. Bita od końca XV wieku.
Nazwa pochodzi z języka niemieckiego : Joachimsthaler Gulden, pochodzącą od nazwy miejscowości w Czechach Joachimsthal gdzie w 1519 roku zaczęto bić pierwsze srebrne monety.
Teerminus post quem
data ukrycia skarbu wyznaczana przez początkową datę panowania ostatniego władcy, którego moneta została rozpoznana w skarbie (definicja stosuje się do skarbów zawierających monety nie posiadające dat, przede wszystkim średniowiecznych).
trojak
polska moneta wartości 3 groszy , wprowadzona po raz pierwszy przez Zygmunta Starego w 1528 r. . Szczególnie popularna za czasów Zygmunta III Wazy . Ostatni raz wybita przez w 1831 roku podczas Powstania Listopadowego. Bita była również podczas zaborów do 1850 r.
tymf
potoczna nazwa polskich srebrnych monet, bitych w latach 1663-1666 . Monety tego typu bite były początkowo w mennicach bydgoskiej i krakowskiej, później również lwowskiej. Wartość była ustalona na 30 groszy, jednak rzeczywista ilość srebra użytego do jej produkcji miało wartość nie większą niż 10-15 groszy. Spowodowane to było trudnościami skarbu królewskiego po potopie szwedzkim .
Z
znak wodny
WIKIPEDIA (znak wodny / filigran) – charakterystyczny obraz widzialny w świetle przechodzącym, uzyskiwany w trakcie produkcji papieru. Jest widoczny dzięki zróżnicowanej grubości warstwy papieru lub zagęszczeniu włókien. Obecnie stosowany głównie jako zabezpieczenie druku np. w banknotach.