A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | W | Y | Z
ilość haseł : 30
awers
główna strona monety lub medalu, na której widnieją „dane” emitenta. Bywa na niej portret, imię lub herb emitenta . W przypadku współczesnych monet polskich awersem jest strona z godłem państwa. Na banknotach strona główna zawierać musi nazwę emitenta i podpisy odpowiedzialnych osób. / źródło : NBP/
brakteat
moneta wybijana jednostronnie z cienkiej blaszki (od łac. bractea – blaszka). Stempel odciśnięty wypukło na awersie pojawiał się jako wklęsły (negatyw) na rewersie.
czworak
moneta srebrna wartości 4 groszy bita przez Zygmunta Augusta
denar
dawna moneta srebrna . Po raz pierwszy wybita w Rzymie około 200 lat p.n.e . W Polsce bite od czasów Bolesława Chrobrego . Pierwsze bicie denarów przypisane dotąd Mieszkowi I w rzeczywistości bite były przez Mieszka II.
donatywa
(od łaciny donatio – darowizna, dar) – charakterystyczne dla I Rzeczypospolitej złote o wartości od 1,5 do nawet 100 dukatów lub srebrne o masie talara lub jego wielokrotności, bite okazjonalnie w darze dla władców i innych ważnych osobistości przez bogate miasta jak Gdańsk , Bydgoszcz , Toruń . Najsłynniejsza donatywa polska to 100 dukatówka z 1621 roku wybita w mennicy bydgoskiej . Jest to obecnie najdroższa moneta polska / około 2,8 mln dolarów / .
dukat
złota moneta wagi około 3,4-3,5 g
dwojak
moneta polska równa 2 groszom , bita ze srebra . Pierwszy raz wybita przez króla Zygmunta Augusta .
floren
złota moneta o wadze 3,5 g , bita przez Florencję od 1252 roku. Floren był pierwowzorem późniejszego dukata popularnego w całej Europie .
grosz
Moneta, dawniej srebrna , później bita z metali nieszlachetnych. Nazwa pochodzi od słowa (grossus-gruby) oznaczała monetę znacznej wartości.
grzywna
(łac.marca – jednostka masy używana w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi oraz jednostka płatnicza. Jedna grzywna mennicza polska oznaczała masę około połowy funta karolińskiego (połowa 367 g – ok. 183,5 g; II poł. XI w.).
https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzywna_(jednostka_miar)
halerz
srebrna moneta , po raz pierwszy wybita w szwabskim mieście Hall. Pierwsze halerzy przedstawiały krzyż i dłoń. . Rodzaj monety szybko rozprzestrzenił się w mennictwie innych ziem Rzeszy Niemieckiej jako moneta drobna, głównie jako ½ denara. Obecnie używane są w systemie monetarnym Czech (1/100 korony czeskiej) .
justowanie , justunek
Ślady po np pilnikach na dawnych monetach srebrnych i złotych , najczęściej na krawędziach , wykonane w mennicy celem doprowadzenia wagi monety do przewidzianych standardów bicia . Justunek nie ma wpływu na stan zachowania monety , ale może ze względów estetycznych obniżyć wartość numizmatu .
klipa
(z języka szweckiego klippa – obcinać [nożycami]) – moneta nieokrągła np w kształcie rombu , kwadratowa , sześciokątna , ośmiokątna.
WIKIPEDIA – „Pierwsze klipy (w Skandynawii zwane klippingami) miał szerzej wprowadzić do obiegu duński Chrystian II (1513–1523), wskutek tego kpiąco nazywany „królem Klippingiem” (albo Glippingiem)[1]. W XVI wieku postać klipy miały przede wszystkim monety miedziane (brązowe) i srebrne bite pośpiesznie podczas wojen (np. w Prusach w 1519 r.) lub w sytuacji oblężenia – np. Wiednia przez Turków (1529) czy w czasie sześciu oblężeń niderlandzkiej Bredy. Dlatego częstokroć zwane były również „pieniądzem (bądź monetą) oblężniczym”. W Anglii najobficiej wypuszczano je podczas wojny domowej w latach 1642–1649 (znane tam jako obsidional money lub siege-pieces): w Newark (najpospolitsze na rynku numizmatycznym), Carlisle, Pontefract, Colchester (najrzadsze) i Scarborough[2]. We Włoszech pod nazwą patacca znane były ośmiokątne, jednostronne klipy srebrne o wadze 4,36 g i nieznanej wartości nominalnej, wybite podczas oblężenia Cremony w 1526 r.[3]
W okresie międzywojennym również w Polsce wydano w tej formie monety próbne. Klipami były też liczne monety zastępcze z lat 1916–1921, którym tę postać nadawano i dla łatwego odróżnienia od monety oficjalnej (państwowej). Obecnie Mennica Polska wytwarza klipy kolekcjonerskie o nakładzie wynoszącym 20–100 tys. sztuk.”
kontrmarka
Kontrmarki mincerskie były wykonane w formie stempla do kontrasygnatury (kontrmarki) na monetach , jako sposób na zalegalizowanie obiegu obcej monety w innym kraju . Kontrmarek na zużytych monetach używali również właściciele ziemscy do rozliczania np. prac polowych w swoich majątkach .
https://allegro.pl/artykul/kontrmarki-i-punce-na-monetach-eyrYy8z5MuZ
http://blognumizmatyczny.pl/2020/02/03/zetony-dominialne-z-kontrmarkami/
kwartnik
srebrna moneta wartości pół grosza, 8 denarów lub 16 oboli . Bita w średniowieczu od końca XIII w. na Śląsku , w Wielkopolsce , Królestwie Polskim , Pomorzu Zachodnim i Zakonie Krzyżackim.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwartnik
monety bulionowe
Monety bulionowe – to monety inwestycyjne , wykonane z metali szlachetnych / srebro , złoto , platyna , pallad/ . Monety bite na lokatę kapitału . Monety tego typu często nie mają podanej wartości nominalnej / dolar złoty itd. / , lecz podana jest zawartość kruszcu , próba metalu . Emisje nie mają limitu , bite w miarę potrzeb rynku .
monety bulionowe wikipedia
obol
drobna moneta srebrna , równowartość 1/2 denara
ort
moneta srebrna bita w Polsce od XVII do XVIII wieku równowartość 1/4 talara .
W Polsce po raz pierwszy wprowadzony w mennicy Gdańskiej w 1608 roku za panowania Zygmunta III Wazy .
rant monety
/ rand – z jęz. niem. brzeg , krawędź , kant / – obrzeże monety , medalu . Rant może być gładki , karbowany /skośnie , prostopadle / , ornamentowy / zdobiony np symbolem liści / oraz napisowy / napis wklęsły lub wypukły /
rewers
odwrotna w stosunku do awersu strona monety lub banknotu, zawierająca przeważnie mniej ważne informacje – rozmaite motywy ikonograficzne, np. budowle, popiersia sławnych ludzi, itd. / źródło : NBP/
stan zachowania banknotów
stan zachowania monet
Stan I (menniczy)
Moneta nie była w obiegu , bez śladów użytkowania , defektów , śladów czyszczenia .
Stan II ( znakomity )
Moneta z minimalnym śladami użytkowania , wprowadzone do obiegu , ale wycofane przed pojawieniem się charakterystycznych wytarć i zarysowań.
Stan III (bardzo dobry )
Monety obiegowe z małym stopniem zużycia, bez większych uszkodzeń , wszystkie legendy czytelne , połysk tła , lekkie wytarcia wyższych elementów .
Stan IV ( dobry )
Monety ze znacznymi śladami zużycia , duże wytarcia rysunku najwyższych elementów , lecz moneta całkowicie czytelna , tło miejscowo połyskowe .
Stan V (dość dobry)
Monety o dużym stopniu zużycia , ale umożliwiające identyfikację monety . Legendy i rysunki czytelne , miejscami duże przetarcia , tło bez połysku .
Stan VI (słaby)
Monety o dużym stopniu zużycia , ale umożliwiające identyfikację monety , roku wybicia , stopnia rzadkości . Legendy i rysunki dużymi fragmentami nieczytelne , uszkodzenia . brak możliwości określenia odmiany napisowej .
Stan VII (zły)
Monety w bardzo złym stanie uniemożliwiającym jednoznacznie identyfikację monety , roku wybicia , stopnia rzadkości . Legendy i rysunki nieczytelne , duże uszkodzenia .
W praktyce monety wartościowe dla kolekcjonerów obejmują stany zachowania od I do IV . Większość monet dostępnych na rynku z przed XVIII wieku to monety ze stanu III-IV . Monety rzadkie , bardzo wartościowe nie będą ujmą w zbiorze nawet w stanie zachowania V-VI .
skala Sheldona – stan zachowania numizmatów
stopnie rzadkości monet
W Polsce dla określenia stopnia rzadkości monety , najczęściej posługujemy się klasyfikacją opracowaną przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896)
– – powyżej 400 001 szt.
R – 80 001-400 000 szt.
R1 – 15 001 – 80 000 szt.
R2 – 3 001 – 15 000 szt.
R3 – 601 – 3 000 szt.
R4 – 121 – 600 szt.
R5 – 26-120 szt.
R6 – 7-25 szt.
R7 – 4-6 – szt.
R8 – 2-3 znane egzemplarze
RR – unikat , moneta znana tylko w 1 egzemplarzu
szeląg
nazwa pochodzi od niem. Schillinga . To dawna moneta srebrna lub miedziana bita początkowo od roku 1372 w Nadrenii . Później pojawia się również w innych krajach.
W Polsce najbardziej rozpowszechnione w postaci miedzianej w XVII wieku za czasów panowania Jana Kazimierza pod postacią szelągów / „boratynek”.
szóstak
srebrna moneta równa 6 groszom bita w Polsce i na Litwie w latach 1528-1795 .
Monety wybijane w różnych mennicach w tym : Bydgoszczy , Toruniu , Gdańsku , Krakowie , Elblągu , Malborku , Lublinie , Poznaniu , Lwowie , Warszawie , Grodnie , Lipsku , Wschowie , Wilnie.
talar
duża moneta srebrna o znacznej wartości. Bita od końca XV wieku.
Nazwa pochodzi z języka niemieckiego : Joachimsthaler Gulden, pochodzącą od nazwy miejscowości w Czechach Joachimsthal gdzie w 1519 roku zaczęto bić pierwsze srebrne monety.
Teerminus post quem
data ukrycia skarbu wyznaczana przez początkową datę panowania ostatniego władcy, którego moneta została rozpoznana w skarbie (definicja stosuje się do skarbów zawierających monety nie posiadające dat, przede wszystkim średniowiecznych).
trojak
polska moneta wartości 3 groszy , wprowadzona po raz pierwszy przez Zygmunta Starego w 1528 r. . Szczególnie popularna za czasów Zygmunta III Wazy . Ostatni raz wybita przez w 1831 roku podczas Powstania Listopadowego. Bita była również podczas zaborów do 1850 r.
tymf
potoczna nazwa polskich srebrnych monet, bitych w latach 1663-1666 . Monety tego typu bite były początkowo w mennicach bydgoskiej i krakowskiej, później również lwowskiej. Wartość była ustalona na 30 groszy, jednak rzeczywista ilość srebra użytego do jej produkcji miało wartość nie większą niż 10-15 groszy. Spowodowane to było trudnościami skarbu królewskiego po potopie szwedzkim .